Πώς επηρεάζουν οι σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις την αγορά εργασίας;

Η οργάνωση της αγοράς εργασίας αλλάζει (π.χ. ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, μειώσεις προσωπικού, αύξηση ανεργίας και κατ’ επέκταση αύξηση του ανταγωνισμού). Και μάλιστα αυτά συμβαίνουν, ενώ ένα σημαντικό μέρος των ατόμων που αναζητούν εργασία είναι πτυχιούχοι και άρα υπάρχει μια μερική αποσύνδεση του πτυχίου από την επαγγελματική αποκατάσταση. Φαίνεται ότι πλέον ξεφεύγουμε από μια γραμμική σταδιοδρομία όπου το άτομο ξεκινάει σε ένα επάγγελμα και συνεχίζει στο ίδιο και βαδίζουμε σε μια άλλη πραγματικότητα όπου το άτομο θα χρειαστεί να μπορεί να προσαρμόζεται σε ενδεχόμενες αλλαγές στη σταδιοδρομία του.

Τι σημαίνει αυτό για τις υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού;

Η αντίληψη που φαίνεται να κυριαρχεί σε σχέση με τον επαγγελματικό προσανατολισμό βασίζεται σε μια αντιστοίχηση των ενδιαφερόντων και των χαρακτηριστικών του ατόμου με τις επαγγελματικές ομάδες και εν συνεχεία σε παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης ώστε το άτομο να λάβει τις πιο κατάλληλες για το ίδιο εκπαιδευτικές και επαγγελματικές αποφάσεις. Στην προσέγγιση, όμως, αυτή υπολανθάνει η άποψη ότι τα χαρακτηριστικά του ατόμου είναι σχετικά σταθερά στο χρόνο (δηλ. αυτό που μου αρέσει στα 16 θα μου αρέσει και στα 20, και στα 25 και στα 30) και ότι υπάρχει η δυνατότητα για γραμμική εξέλιξη σε ένα επάγγελμα (δηλ. δε θα χρειαστεί ποτέ να αλλάξω επάγγελμα στη διάρκεια της ζωής μου). Στη σύγχρονη αγορά εργασίας και τα δύο αυτά στοιχεία τίθενται σε αμφισβήτηση.

Μέχρι πρόσφατα οι έρευνες έδειχναν μερική σταθερότητα επειδή κατά κανόνα υπήρχε γραμμική εξέλιξη σε ένα επάγγελμα. Αυτό πλέον έχει πάψει να αποτελεί κανόνα.

Τι επιπτώσεις έχουν τα παραπάνω για τη χρησιμότητα των ψυχομετρικών εργαλείων (ερωτηματολογίων, τεστ);

Τα ερωτηματολόγια είναι ένα χρησιμότατο εργαλείο, καθώς βοηθάνε το άτομο να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτογνωσία για να πάρει αποφάσεις (αφού πρέπει να αποφασίσει με βάση τα δεδομένα που έχει σε εκείνη τη χρονική στιγμή). Όμως, στη σύγχρονη αγορά εργασίας, πρέπει να δίνεται εξίσου μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη χαρακτηριστικών που θα του είναι απαραίτητα στο άτομο για να σχεδιάσει τη σταδιοδρομία του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ενώ παλαιότερα τα ερωτήματα ήταν Σε ποιο επάγγελμα να κατευθυνθώ που να ταιριάζει με τα προσωπικά χαρακτηριστικά μου; και Σε ποιο επάγγελμα να κατευθυνθώ ώστε να βρω εργασία;, τώρα έχουν γίνει Πώς θα σχεδιάσω τη σταδιοδρομία μου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; και Από όλους τους επαγγελματίες που ασκούν την ίδια εργασία και έχουν περίπου τα ίδια τυπικά προσόντα με εμένα, γιατί κάποιος θα επιλέξει να δουλέψει μαζί μου και όχι με κάποιον άλλο;. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός δε μένει μόνο στην αντιστοίχηση των χαρακτηριστικών του ατόμου με τα επαγγέλματα και την αγορά εργασίας, αλλά προχωρά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, οι οποίες σχετίζονται με την ευελιξία, το ενεργητικό ενδιαφέρον για τη σταδιοδρομία, την ανάληψη πρωτοβουλιών, τη δημιουργικότητα, την προσαρμοστικότητα, την αυτοεκτίμηση, την υπευθυνότητα, τις κοινωνικές δεξιότητες, την ανάπτυξη κοινωνικού δικτύου, τις διαπολιτισμικές δεξιότητες, την αυτοαποτελεσματικότητα κ.α. Τέτοιες δεξιότητες «προσωπικής ευελιξίας» εκτιμώνται όλο και περισσότερο στους εργασιακούς οργανισμούς και, παράλληλα, είναι χαρακτηριστικά που επιδέχονται αλλαγών.

Ποια μορφή παίρνει ο επαγγελματικός προσανατολισμός για έναν μαθητή που καλείται να επιλέξει το πού θα συνεχίσει τις σπουδές του και κατ’ επέκταση σε ποιον επαγγελματικό τομέα θα κατευθυνθεί;

Ένας μαθητής που καλείται να πάρει μια απόφαση για το εκπαιδευτικό και επαγγελματικό του μέλλον πρέπει να ακολουθήσει τα παρακάτω τρία στάδια (παράλληλα με όσα αναφέραμε παραπάνω):

  • Απόκτηση αυτογνωσίας (δηλ. ενδελεχής εξέταση των ενδιαφερόντων, των δεξιοτήτων, των επαγγελματικών αξιών και άλλων χαρακτηριστικών του ατόμου)
  • Απόκτηση γνώσης του κόσμου της εκπαίδευσης και της αγοράς εργασίας (δηλ. διεξοδική πληροφόρηση για τα τμήματα, τις σχολές, τα επαγγέλματα στα οποία οδηγούν, τις δραστηριότητες σε κάθε επάγγελμα, τις πιθανές εξειδικεύσεις, τις προοπτικές απασχόλησης και την επαγγελματική αποκατάσταση κ.α.)
  • Λήψη απόφασης (δηλ. εύρεση των πιθανών εναλλακτικών επιλογών με βάση τα δύο προηγούμενα στάδια, χρήση τεχνικών λήψης απόφασης για την αξιολόγηση των εναλλακτικών επιλογών κ.α.).

Το ερωτηματολόγια και τεστ «ΑΡΙΑΔΝΗ» εντάσσονται στο πρώτο στάδιο, καθώς βοηθούν στην απόκτηση μεγαλύτερης αυτογνωσίας.